Cách dạy trẻ phát âm tiếng Anh tại nhà: Từ con số 0 đến tự tin nói đúng

Phát âm là nền tảng quan trọng trong việc học tiếng Anh – đặc biệt với trẻ nhỏ, đây là giai đoạn “vàng” để làm quen và tiếp nhận âm thanh chuẩn một cách tự nhiên. Tuy nhiên, không phải phụ huynh nào cũng có chuyên môn hoặc tự tin để hướng dẫn con học phát âm tại nhà. Nếu bạn từng băn khoăn "mình không phát âm chuẩn, liệu có dạy được con không?", thì câu trả lời là có – miễn là bạn có cách tiếp cận phù hợp, nguồn tài liệu đáng tin cậy và sự kiên nhẫn đồng hành cùng con.

Trong bài viết này, Giáo dục Con Tự Học sẽ giúp bạn nắm được những nguyên tắc cơ bản dạy trẻ học phát âm tiếng Anh, gợi ý các nguồn học hữu ích, cách biến những buổi học phát âm thành trò chơi và hoạt động vui vẻ – để trẻ không chỉ phát âm đúng mà còn dám nói, dám thử.

1. Nên dạy trẻ phát âm tiếng Anh từ đâu?

1.1. Giới thiệu bảng phiên âm tiếng Anh

Khi bắt đầu dạy trẻ học phát âm tiếng Anh, nhiều phụ huynh thường nghĩ đến việc luyện từng từ đơn giản hay dạy cách đọc theo mặt chữ. Tuy nhiên, cách tiếp cận hiệu quả và bài bản hơn là bắt đầu từ bảng phiên âm tiếng Anh – dựa trên bảng ký hiệu ngữ âm quốc tế IPA.

Trong tiếng Anh chỉ có 26 ký tự chữ viết để kết hợp thành chữ viết, nhưng có tới 44 âm khác biệt kết hợp tạo thành ngôn ngữ nói. Bảng phiên âm (Phonemic Chart) tiếng Anh ra đời để chuẩn hóa hệ thống phiên âm cho các từ điển. Mỗi âm được viết bằng một ký hiệu riêng biệt, không phụ thuộc vào cách viết của từ.

Bảng phiên âm tiếng Anh cho giọng Anh-Anh. Nguồn: Pinterest

Nếu chỉ nhìn mặt chữ, trẻ dễ đọc sai hoặc nhầm lẫn. Nhưng khi học phiên âm, trẻ sẽ biết chính xác âm nào cần phát ra trong từng từ – không cần đoán mò.

1.2. Lợi ích cho trẻ luyện phiên âm tiếng Anh

Việc cho trẻ làm quen với bảng phiên âm tiếng Anh ngay từ đầu mang lại nhiều lợi ích:

• Trẻ hiểu rõ bản chất âm thanh của từ, thay vì đoán mò cách đọc dựa trên mặt chữ – vốn có nhiều trường hợp không theo quy tắc.
• Tạo nền tảng vững chắc để trẻ phát âm đúng những từ mới về sau, dù trẻ chưa từng gặp từ đó trước đây.
• Trẻ có thể tự học cách phát âm bằng cách tra từ điển có phiên âm IPA, giúp trẻ hình thành thói quen học tập độc lập.

Ban đầu, phiên âm tiếng Anh có thể hơi “khó nhằn” với trẻ nhỏ nếu chỉ học lý thuyết. Tuy nhiên, nếu được tiếp cận qua hình ảnh hay video sinh động, âm thanh mẫu, các hoạt động trò chơi hoặc bài hát, trẻ sẽ tiếp nhận một cách tự nhiên và rất hiệu quả. Đây chính là bước đầu quan trọng giúp trẻ xây dựng khả năng phát âm chuẩn, từ đó phát triển kỹ năng nghe – nói tiếng Anh một cách toàn diện.

2. Cách dạy trẻ phát âm tiếng Anh chuẩn như người bản xứ

2.1. Lựa chọn tài liệu học phát âm tiếng Anh dành cho trẻ

Để trẻ học phát âm chuẩn ngay từ đầu, phụ huynh nên sử dụng tài liệu dạy phát âm tiếng Anh uy tín có hướng dẫn phát âm từng âm cụ thể, đi kèm hình ảnh khẩu hình miệng rõ ràng. Các nguồn này giúp trẻ nghe, nhìn và bắt chước một cách trực quan – phù hợp cả với phụ huynh không có kỹ năng sư phạm.

Dưới đây là một số tài nguyên hữu ích ba mẹ có thể tham khảo:

a) Kênh YouTube dạy phát âm có khẩu hình rõ ràng

1. BBC Learning English – Sounds of English (Giọng Anh - Anh)

• Link: https://www.youtube.com/playlist?list=PLD6B222E02447DC07
• Dạy từng âm IPA Anh-Anh (44 âm) qua video ngắn, có người bản ngữ phát âm mẫu, zoom cận khẩu hình miệng, phụ đề kèm ký hiệu IPA.

2. ETJ English – Learn British Pronunciation (Giọng Anh - Anh)

• Link: https://www.youtube.com/playlist?list=PLldeVwwPE5auJoHdUahbcYDQw8WB4h7Oh
• Mỗi video đều phân tích khẩu hình, lưỡi, môi… khi phát âm từng âm cụ thể.

3. Rachel’s English (giọng Anh - Mỹ)

• Link: https://www.youtube.com/playlist?list=PLB043E64B8BE05FB7
• Giải thích rất chi tiết về khẩu hình, điểm chạm trong miệng khi phát âm.

b) App hỗ trợ học khẩu hình – âm IPA: Sounds of Speech

• Tải trên Android: Tại đây
• Tải trên iOS: Tại đây

Cho phép xem khẩu hình miệng, răng, lưỡi dưới dạng hoạt hình động – cực kỳ trực quan, có cả giọng Anh-Mỹ và Anh - Anh.

c) Website hỗ trợ tra từ kèm phiên âm & phát âm chuẩn

1. Oxford Learner’s Dictionaries

• Link: oxfordlearnersdictionaries.com
• Tra bất kỳ từ nào sẽ có phiên âm IPA, audio giọng Anh và Mỹ.
• Có thể dùng để luyện từng từ sau khi học âm riêng lẻ.

2. YouGlish

• Link: youglish.com
• Tìm cách phát âm 1 từ trong hàng trăm video thực tế.
• Giúp trẻ nghe từ đó trong ngữ cảnh, nhận biết giọng điệu và trọng âm thật.

Lưu ý: Phụ huynh nên trải nghiệm trước vài video hoặc bài học để chọn ra nguồn phù hợp nhất với độ tuổi và khả năng của con.

2.2. Học cùng trẻ với hướng dẫn phát âm tiếng Anh mẫu

Học cùng trẻ với hướng dẫn phát âm tiếng Anh mẫu

Ngay cả khi không có chuyên môn tiếng Anh hay phát âm chuẩn, phụ huynh vẫn có thể giúp trẻ luyện phát âm tại nhà nhờ vào các video chất lượng cao. Vai trò của cha mẹ không phải là "người dạy", mà là "người học cùng" và tạo cảm hứng cho con.

Mục tiêu chính của quá trình này không nhằm để giúp trẻ phát âm tròn vành rõ chữ ngay từ lần học đầu tiên, mà là:

• Trẻ nghe được âm đúng.
• Trẻ biết cách đặt miệng – môi – lưỡi để tạo ra âm đó.
• Trẻ dám nói – dám bắt chước một cách tự nhiên, không sợ sai.

Bước 1: Cùng trẻ chọn 1–2 âm cần học mỗi ngày

• Nên để trẻ học theo nhóm âm để dễ nhớ, ví dụ: /æ/ – /e/, /s/ – /ʃ/, v.v.
• Sử dụng các nguồn học tập mà Giáo dục Con Tự Học đã giới thiệu ở phần trên.

Bước 2: Xem video mẫu cùng trẻ

• Ngồi cạnh trẻ, xem video hướng dẫn phát âm từng âm.
• Nếu trẻ còn nhỏ, hãy diễn tả bằng khuôn mặt, tay hoặc đồ vật đi kèm (ví dụ: âm /b/ như tiếng “bùm”,...)

Bước 3: Dừng – nhắc lại – soi gương

• Cho trẻ nhắc lại theo video ngay sau mỗi lần nghe.
• Dùng gương để trẻ quan sát khẩu hình miệng của chính mình.
• Phụ huynh cũng làm theo để tạo bầu không khí học tập vui vẻ, có sự tương tác và động viên tinh thần học của trẻ.

Bước 4: Lặp lại ngắn – thường xuyên

• Mỗi lần học không cần quá 10–15 phút, nhưng nên duy trì hàng ngày.
• Có thể luyện cùng một âm trong 2–3 ngày liên tục nếu trẻ chưa quen.

Bước 5: Ghi âm giọng nói của trẻ (nếu có thể)

• Dùng điện thoại ghi lại phần trẻ đọc để so sánh với âm gốc.
• Không nhất thiết so sánh “đúng – sai”, chỉ cần để trẻ tự cảm nhận sự khác biệt và tiến bộ.

2.3. Biến việc học phát âm thành hoạt động tương tác tại nhà

Với trẻ nhỏ, việc học phát âm sẽ hiệu quả hơn nếu được lồng ghép vào các hoạt động vui chơi hằng ngày. Phụ huynh không cần biến nhà thành lớp học mà chỉ cần tận dụng các khoảnh khắc tương tác để giúp trẻ luyện khẩu hình và âm thanh một cách tự nhiên.

Cách dạy trẻ học phát âm tiếng Anh qua các hoạt động tại nhà

Dưới đây là một số gợi ý hoạt động dạy trẻ học phát âm tiếng Anh dễ thực hiện tại nhà:

• Tìm đồ vật có âm đang học: Ví dụ đang học âm /k/, trẻ tìm các đồ vật có âm đó như "cup", "car", "cookie" và đọc to tên chúng.
• Làm thẻ từ hoặc thẻ hình: Ghi các từ chứa âm đang học, cho trẻ rút thẻ và đọc từ to rõ ràng, nhấn vào âm cần luyện.
• Lồng âm vào khi chơi: Trong lúc chơi búp bê, siêu nhân, nấu ăn..., phụ huynh cố gắng chèn các từ chứa âm đang học vào lời thoại để trẻ nghe lặp lại nhiều lần.

Điều quan trọng là giữ cho không khí học luôn vui vẻ, không gây áp lực. Trẻ càng cảm thấy thoải mái thì càng dễ dám nói và dám thử, từ đó cải thiện khả năng phát âm một cách tự nhiên.

2.4. Lồng ghép phát âm trong bài hát và truyện lặp âm

Âm nhạc và truyện tranh lặp âm là những công cụ tuyệt vời để trẻ luyện phát âm một cách tự nhiên. Nhịp điệu, giai điệu và lặp lại giúp trẻ ghi nhớ âm thanh tốt hơn, đồng thời giúp các âm tiếng Anh trở nên gần gũi, dễ tiếp cận hơn nhiều so với việc học rời rạc từng âm.

Để dạy trẻ phát âm tiếng Anh chuẩn với bài hát và truyện, phụ huynh có thể thực hiện những cách dưới đây:

• Chọn bài hát theo nhóm âm: Ví dụ, khi học các âm /b/, /p/, /t/, có thể chọn bài như Baby Shark, Pat-a-Cake, The Wheels on the Bus... Những bài này có tiết tấu rõ, từ vựng đơn giản và âm cần luyện lặp lại nhiều lần.
• Sử dụng bài hát để nhấn âm: Trong khi nghe, phụ huynh có thể hát cùng, chỉ tay vào miệng để nhấn mạnh khẩu hình khi phát âm các âm đang luyện.
• Đọc truyện có yếu tố vần điệu: Chọn các truyện có lặp âm hoặc chơi chữ như Dr. Seuss books, Brown Bear, Brown Bear, hoặc các truyện lặp đơn âm (phonics stories).
• Tạo hoạt động đi kèm: Sau khi nghe hoặc đọc xong, phụ huynh có thể hỏi trẻ “con nghe thấy âm gì lặp lại nhiều nhất?” hoặc “con có thể nói từ đó thật to không?”, vừa ôn lại vừa tạo phản xạ phát âm.

Khi trẻ đã quen với một số bài hát hoặc truyện, có thể thử “đố” trẻ phát hiện âm, hoặc để trẻ tự đọc to – đây là bước chuyển từ tiếp nhận sang chủ động nói ra, rất cần thiết cho quá trình phát âm.

Trong quá trình dạy trẻ học phát âm tiếng Anh qua truyện, Giáo dục Con Tự Học gợi ý ba mẹ có thể nâng cao hiệu quả học tập của trẻ với Kids A-Z - học phần Reading.

Kids A-Z là công cụ học tập Tiếng Anh được yêu thích bởi hàng triệu trẻ em trên toàn thế giới, cung cấp hơn 3.000 đầu sách điện tử phong phú, chia thành 29 trình độ, từ cấp độ cơ bản A đến nâng cao Z2, phù hợp cho trẻ từ mầm non đến THCS. Với lộ trình học tập được cá nhân hóa theo từng trình độ, Kids A-Z không chỉ giúp trẻ nâng cao khả năng ngoại ngữ mà còn khơi dậy niềm yêu thích học tập, giúp con tự tin bước vào hành trình khám phá tri thức. Đây là lựa chọn lý tưởng cho phụ huynh muốn đồng hành cùng con trên con đường học vấn.

 TÌM HIỂU & HỌC THỬ KIDS A-Z

3. Hướng dẫn sửa lỗi phát âm sai cho trẻ tại nhà

Trong quá trình học phát âm, trẻ sẽ không tránh khỏi việc nói sai hoặc phát âm chưa rõ. Điều này là hoàn toàn bình thường, nhất là khi trẻ còn nhỏ và mới tiếp xúc với tiếng Anh. Vậy khi nào nên hướng dẫn trẻ sửa lỗi sai và khi nào nên “tạm bỏ qua”?

• Nếu trẻ đang giao tiếp tự nhiên, ưu tiên khuyến khích để trẻ tiếp tục nói trôi chảy thay vì ngắt lời trẻ để sửa phát âm.
• Nếu đang trong lúc học một âm cụ thể, có thể tạm dừng và sửa nhẹ nếu trẻ nhầm lẫn lặp đi lặp lại.
• Nếu lỗi phát âm đã hình thành thói quen (ví dụ: luôn đọc /s/ thay vì /ʃ/), nên lên kế hoạch để trẻ ôn luyện âm đó theo ngày, tuần hoặc tháng (tùy vào mức độ ghi nhớ và tiếp thu của trẻ).

Dưới đây là phần hướng dẫn sửa lỗi phát âm sai cho trẻ mà phụ huynh nên biết:

Cách giúp trẻ sửa lỗi phát âm tiếng Anh hiệu quả

3.1. Nhận biết lỗi phát âm thường gặp

Một số lỗi phát âm phổ biến ở trẻ khi học tiếng Anh:

• Phát âm sai âm đầu/cuối: Ví dụ: “pig” thành “pik”, “cat” thành “cad”.
• Nhầm lẫn giữa các cặp âm giống nhau: /θ/ và /s/, /v/ và /b/, /ʃ/ và /s/, v.v.
• Không bật hơi đủ hoặc bật hơi sai: Ví dụ: âm /p/ không bật hơi, thành âm /b/.
• Bỏ qua âm gió cuối câu: Ví dụ: “bus” đọc thiếu âm /s/ ở cuối.

3.2. Phản hồi khéo léo khi trẻ nói sai

Thay vì dừng lại và chỉ ra lỗi sai một cách trực tiếp, phụ huynh nên:

• Lặp lại đúng mà không phê phán: Khi trẻ nói sai, hãy lặp lại câu với phát âm đúng và tự nhiên. Ví dụ: Trẻ: “It’s a tat.” - Phụ huynh: “Yes, it’s a cat! A big cat.”
• Làm mẫu khẩu hình rõ ràng: Khi lặp lại từ đúng, phụ huynh có thể nhấn mạnh khẩu hình bằng cách nói chậm lại, mở khẩu hình rõ hơn để trẻ có thể bắt chước theo.
• Khuyến khích thay vì sửa lỗi: Tránh dùng các từ như “sai rồi” hay “không đúng”, thay vào đó nên nói “Con thử lại xem nào”, “Nghe giống chữ gì nhỉ?” để kích thích trẻ tự phát hiện và điều chỉnh.
  

Dạy phát âm cho trẻ tại nhà không cần phải cầu kỳ hay phức tạp. Điều quan trọng là tạo được môi trường tiếp xúc tiếng Anh đều đặn, có âm thanh mẫu chuẩn, và sự khích lệ đúng lúc từ người lớn. Hy vọng rằng nội dung bài viết trên sẽ hữu ích cho ba mẹ đang trong quá trình đồng hành cùng trẻ học phát âm tiếng Anh.