Toàn cảnh đề xuất cải tiến "Tiếng Việt" thành "Tiếg Việt" gây tranh cãi nảy lửa

Cùng nhìn lại những chi tiết quan trọng liên quan tới đề xuất cải tiến chữ viết Tiếng Việt của PGS. TS Bùi Hiền và phản ứng của người dân cũng như giới trí thức:

Chữ viết của tiếng Việt hiện tại chưa hợp lý?

PGS-TS Bùi Hiền (Nguyên Hiệu phó trường ĐHSP Ngoại ngữ Hà Nội, nguyên phó Viện trưởng Viện Nội dung & Phương pháp dạy - học phổ thông) cho biết: “Từ năm 1924, khi toàn quyền Đông Dương ký nghị định cho phép dạy chữ quốc ngữ bắt buộc ở cấp tiểu học, trải qua gần một thế kỷ, đến nay chữ quốc ngữ đã bộc lộ nhiều bất hợp lý, nên cần phải cải tiến để giản tiện, dễ nhớ, dễ sử dụng, tiết kiệm thời gian, vật tư…”.

 

 

Phản ứng của dư luận

Giới trí thức

Cộng đồng mạng

Nguyen: Trên thế giới chẳng có ngôn ngữ nào là tối ưu hoàn toàn, tiếng Anh, Pháp, Trung... cũng có những điều không tối ưu, nhưng rồi sao, như Tiến sĩ Ngôn ngữ Huỳnh Văn Thông nói, nếu có thay đổi thì lại tốn thời gian học lại, thay thế, trong khi trước nay người Việt vẫn dùng được chữ viết này đó thôi. Tiếng Việt không quá khó với quốc tế, vẫn có nhiều người nước ngoài học được đó thôi, lại càng không khó với người Việt.

Đoan Mộc Lạc Nguyệt: Lúc trước mình được thầy dạy là " Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt" chứ chẳng thầy nào dạy mình phải sửa đổi tiếng Việt cả. Tiếng Việt là tiếng mẹ đẻ. Là tinh hoa của một dân tộc? Vậy các người đã làm gì với "tinh hoa" của chúng ta? Đặng Thai Mai từng viết về sự giàu đẹp của tiếng Việt. Mình nghĩ chắc cấp 2 ai cũng được học rồi chứ. Ai đó hãy giảng lại bài " Sự giàu đẹp của tiếng Việt" cho những con người chưa biết được khai sáng đi. Hãy giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt!

Trịnh Minh Đức: Tôi thấy về mặt khoa học thì đây là một ý tưởng thú vị, tuy vậy không nên áp dụng thực tế vì rất tốn kém và "hại não". Thời gian, công sức, tiền của dùng để triển khai tiếng Anh là ngôn ngữ giao dịch chính thống giống Singapore thì hay hơn. Trên thực tế thì chữ viết Teen rất thú vị vì viết nhanh và đọc cũng thuận, trong khi đó chữ viết tiếng Việt mới được sáng lập bởi nhà truyền giáo với một cách tôi nghĩ là vội vàng nên còn nhiều yếu điểm. Tôi không nghĩ là "tây" nó không làm thì ta cũng bỏ luôn không cần suy nghĩ, chữ của tây nó ra đời lâu rồi, được hoàn thiện rất tốt cùng với tiếng nói qua thời gian rất dài. Chung quy lại tôi ủng hộ đây là một ý tưởng khoa học, nhưng không ủng hộ thay đổi trong lúc này. Tôi tin là chữ viết tiếng Việt sẽ có sự điều chỉnh một cách tự nhiên theo thời gian, bắt đầu từ ngôn ngữ không chính thức, cho đến khi cả thế giới dùng chung một ngôn ngữ.

Trần Thanh Ân: Nhiều người nghĩ rằng Alexandre de Rhodes là người sáng tạo ra chữ quốc ngữ, có người nghĩ ông là hoàn thiện bảng chữ cái tiếng Việt. Thực ra 2 cái đó đều sai. Trước ông rất nhiều nhà truyền giáo châu Âu dùng ký tự latin để phiên âm tiếng Việt. Sau ông những nhà văn, nhà báo Việt Nam tiếp tục hoàn thiện để cho đến nay bảng chữ cái tiếng Việt ký âm được bất kỳ từ ngữ nào trong tiếng Việt. Alexandre de Rhodes chỉ có công lớn là ở việc định chế chữ quốc ngữ qua cuốn tự điển phiên âm Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum mà ông soạn và in ra năm 1651 – thống nhất việc ký âm tiếng Việt lúc bấy giờ. Tôi có nhớ được xem một đoạn văn của Alexandre de Rhodes trong đó ông ghi “đàng trong” là “đàng trõ”, “chúa trời” là “chúa blời”. Rõ ràng chữ latin không có âm “trờ”, đều này gây khó khăn cho Alexandre de Rhodes và ông phải dùng “bl” để tạo phụ âm “trờ”. Mãi về sao phụ âm “trờ” mới được các nhà văn, nhà giáo đưa vào sử dụng, thế mới biết là tiếng Việt hiện nay là công sức của biết cao người. Ngôn ngữ latin không có phụ âm “trờ” chỉ có vần t – r. Dân Tây khi học tiếng Việt thường hay mắc lỗi ví dụ từ “truyện” họ đọc là “tờ ruyện” và từ “bl” của Alexandre de Rhodes và “tr” hiện nay là cả một quá trình. Khác với chữ tượng hình Ai Cập, tượng ý Trung Quốc nhìn là đọc. Chữ tượng thanh có cách xử lý khác “ráp vần”. Học thuộc bảng chữ cái và hệ thống vần thì xem như chữ nào cũng đọc được. Tất nhiên, ngôn ngữ nào cũng có cũng ngoại lệ vì hệ thống vần không đáp ứng đủ hoặc do nhiều lý do tôn giáo, xã hội. Nhưng bảng chữ cái và hệ thống vần của tiếng Việt hiện nay tương đối hoàn chỉnh thậm chí hoàn chỉnh hơn cả tiếng Anh, tiếng Mỹ. Người Mỹ có thói quen sau khi hỏi tên họ sẽ hỏi cách viết như thế nào. Người Việt sau khi nghe người khác xưng tên thì viết đúng ngay tên đó trừ trường hợp bị bệnh về tai hay chưa học qua cấp 1. Tôi rất trân trọng sự nghiên cứu của Ông Bùi Hiền. Nhưng còn rất nhiều điểm gây ra sự lẫn lộn.

Phúc Nguyễn: Theo tôi, đề xuất của PGS Bùi Hiền cũng không có gì là mới, tuổi teen bây giờ cũng đang dùng nhưng có điều chưa hoàn thiện hệ thống. Giả sử nếu ta áp dụng ngôn ngữ theo đề xuất của PGS thì lúc đầu gặp rất nhiều khó khăn dần dần về sau thì cũng sẽ thành thục thôi,cũng giống như hồi xưa chúng ta mới tập làm quen với chữ Quốc ngữ vậy. Tuy nhiên, theo tôi đề xuất này là không cần thiết và tôi cũng không đồng ý với ý kiến của ông Nam nói là "Nhưng nếu nghĩ chữ viết tiếng Việt muôn đời sẽ vẫn như cụ Alexandre de Rhodes để lại thì thấy rùng mình với sự ù lì của chúng ta". Tại sao phải rùng mình, cái gì tốt đẹp thì chúng ta cứ dùng và dùng mãi, nếu những cải tiến mới không tốt hơn. Theo tôi chữ quốc ngữ bây giờ là khá tốt rồi, tuy có một số nhược điểm nhỏ trong cách phát âm giữa các vùng miền nhưng đó không phải là vấn đề lớn và cũng thường gặp giữa các ngôn ngữ của các quốc gia trên thế giới. Giả sử nếu áp dụng hệ thống ngôn ngữ mới của PGS Bùi Hiền thì cũng chưa chắc hệ thống ngôn ngữ mới này hoàn thiện hơn chữ quốc ngữ, có khi còn xuất hiện thêm nhiều nhược điểm và nhiều vấn đề gây tranh luận hơn nữa. Dù sao chúng ta cũng có một hệ thống chữ viết hoàn thiện rồi, nếu cải tiến chỉ là cải tiến những vấn đề nhỏ để hoàn thiện hơn nữa như: Vấn đề về dấu câu liệu có bỏ được không, hay có thể ghép các từ sao cho tối giản nhất ví dụ “đạo đức lối sống” có thể gộp thành “đạo sống” chẳng hạn, làm như vậy cũng có thể tiết kiệm được trong cách viết và nói chứ không nhất thiết phải giản lược cách viết như của PGS Bùi Hiền...

Văn Quyết: Thay đổi ngôn ngữ là cả một hệ thống dài, ngay cả thay đổi 1 dấu, một chữ đã gây bao nhiêu vấn đề không thể kiểm soát. Ví dụ ngay cái tên Bìa đỏ với hộ khẩu hoặc giấy khai sinh, sai một nét đã phải sửa lên sửa xuống. Nếu đề tài không thành hiện thực thì ta từ bỏ, nghiên cứu nghiêm túc làm gì khi không khả thi . Thay vì cải cách nên loại bỏ hệ thống chữ cũ mà làm sáng tạo ra kiểu chữ độc đáo riêng. Rồi phát triển song song, đến một thời điểm nào đó ta loại bỏ dần không phải tốt hơn. Thiết nghĩ trên thế giới có bao nhiêu ngôn ngữ, không những khó học, khó đọc, khó viết nhưng họ vẫn phát triển ầm ầm có sao đâu. Ngôn ngữ đọc và viết là gì? Đơn giản nó chỉ là cách giao tiếp cho người khác hiểu. Nó không phiền hà trong cuộc sống cớ sao phải Cải Cách, cải tiến để làm khó mình. Nếu muốn hội nhập thì chúng ta học thêm tiếng nước ngoài, rèn luyện thêm trí tuệ . Bảo sao Việt Nam Thừa nhiều tiến sĩ giáo sư, công trình nghiên cứu khoa học thì thiếu thực tế, khi áp dụng chắc phải tốn 50 năm không biết có tiến bộ không nữa.

Lam: Thứ nhất, tôi không thể xem bảng chữ này một cách nghiêm túc được. Tôi là một 1999-er, là một phần của giới trẻ bây giờ nhưng cả khi nhắn tin với bạn bè tôi cũng cố hết sức để viết đúng chính tả và không dùng ký tự viết tắt. Mỗi khi thấy người ta dùng các chữ" teen" và không dấu tôi đều cảm thấy sự thiếu tôn trọng đối với người đọc. Vậy thử nghĩ nếu bảng chữ của giáo sư trở thành" quốc ngữ", được dùng trong mọi phương tiện truyền thông và sách giáo khoa thì mọi người sẽ nghĩ thế nào về ngôn ngữ Việt. Thứ hai, ngày người ta bắt đầu dùng bảng chữ này cũng là ngày tuyên bố cái chết của văn học Việt Nam. Chữ" xa" và" sa" tuy được phát âm giống nhau nhưng có nghĩa hoàn toàn khác," xa" chỉ trạng thái khoảng cách còn" sa" là cát. Văn học Việt Nam, nhất là thơ được tạo thành từ sự đa dạng ngôn ngữ, không những vậy mà còn âm nhạc, rap, các câu vè, tục ngữ, thành ngữ,... Thứ ba nữa là thấy hơi khó chịu vì giáo sư dựa trên cách phát âm của Hà Nội để phát triển ra bảng chữ mới, nếu người ở miền khác dùng bảng chữ này thì bắt buộc phải phát âm giống người Hà Nội trong khi giọng miền Bắc thậm chí không phát âm đúng bảng chữ cái từ lúc đầu rồi.

Tanya: Từ lúc nhỏ, đặt chân vào học cái chữ. Tôi, và cả những đứa trẻ khác, tất cả đều được dạy Tiếng Việt và phân tích từng chút một. Dù không hiểu thật sâu về Tiếng Việt (đó là công trình mà tôi luôn mơ ước được thực hiện), nhưng tôi vẫn biết việc sử dụng "Tr" hay "Ch", "S" hay "x",... , trong mỗi tình huống kjác nhau là một nghệ thuật thật sự rất tuyệt với. Ngày nay, việc phát âm dùng chữ linh tinh là do hời hợt và chưa hiểu tường tận của người dùng, và một phần là do âm điệu vùng miền. Nhưng dù miền nào, khi viết vẫn thống nhất để người Việt chúng ta thống nhất từ lúc dân tộc ta tự hào rằng đã có chữ viết riêng. Cả thế giới cố gắng bảo vệ sư trong sáng của ngôn ngữ riêng của mình, Tiếng Việt là khơi nguồn tốt đẹp cho cuộc sống ngày nay, bao lâu nay ta phát triển từng bước cũng từ Tiếng Việt, muốn hội nhập thì rèn thêm tiếng Anh, tiếng Ả Rập, tiếng Nhật gì gì đó tùy thích, xin đừng làm ... Tiếng Việt, niềm tự hào to lớn của Người Việt.

PGS. TS Bùi Hiền nói gì?

Tôi đã nhen nhóm ý tưởng và đầu tư nghiên cứu công trình này trong gần 20 năm. Công trình nghiên cứu của tôi thực ra vẫn chưa hoàn thành và còn dang dở, mới báo cáo ở hội nghị khoa học của ngành ngôn ngữ.

Khi một số cơ quan truyền thông đọc được ở đó và nhận thấy đấy là vấn đề hay và đưa ra nhưng họ lại chưa tìm hiểu kỹ về cơ sở khoa học của nó, vì vậy khi đăng tải lên báo chí khiến vấn đề bị "ném đá".

Đứng về mặt mỹ học, thẩm mỹ, nhìn chữ cải tiến so với chữ cũ thì dễ gây phản ứng khó chịu. Bản thân tôi nếu nhìn chữ cải tiến cũng thấy ngớ ngẩn.

Vấn đề được nêu lên báo chí chỉ là phần cuối của kết quả tôi nghiên cứu. Vì vậy, phản ứng của họ phản đối cũng là tất yếu khi thói quen của nhiều người vẫn chứa đựng tính bảo thủ, phản xạ phủ nhận.

Tổng hợp từ Thanh Niên, Zing News, Trí Thức Trẻ