Dạy con biết yêu thương, trân trọng sinh mệnh

Các bạn lớn bé nhà tôi đều có thói quen gọi cây cối trong nhà là “em cây”, bạn hoa giấy, em dã yến thảo, gọi các con vật là em cún, em gà, em mèo, em kiến, thậm chí mấy đồ vật nho nhỏ dễ thương trong nhà cũng được bọn chúng gọi là em lọ béo, em ghế. Bạn lớn bảo: Mẹ ơi, nhìn xem này, em đỗ hôm nay cao hẳn lên rồi. Để con cho em ấy uống nước nhé. Bạn bé ngày nhỏ còn có thói quen ngắt cây, giết kiến, nhưng khi đã hiểu chuyện, ngay cả khi bị các bạn kiến làm phiền, bạn ấy cũng không bao giờ giết chúng, có hôm còn kêu với mẹ là con không biết tại sao bọn kiến nó cứ rủ nhau tự tử trong cốc nước. Có hôm bạn lớn về nhà, hầm hầm tức giận và nói với tôi: Con không chơi với Zô nữa đâu, hôm nay em Zô ném em Bông xuống đất, làm em Bông đau (em Bông là con cún nhỏ nhà hàng xóm). Và tôi rất vui khi chúng hiểu được rằng không chỉ con người mới có sự sống, có cảm giác, cảm xúc. Các sinh vật nhỏ bé xung quanh cũng có sinh mệnh, cũng cần được đối xử một cách trân trọng.

Những khi rỗi rãi, tôi thích cho con đi ra ngoài trời hơn là vào các trung tâm thương mại, các khu vui chơi. Chẳng một sân chơi nhân tạo nào có thể sánh được với thế giới thiên nhiên đa dạng, tràn đầy sức sống, nơi góc này của công viên, một con cóc nhỏ bé đang hấp tấp tìm cách trú ẩn khi nghe thấy tiếng chân người, góc kia là một bạn chuột đang len lén bò lên cây cúc vạn thọ, chỗ khác là lũ chim sẻ đang an nhàn hạ cánh xuống thảm cỏ. Chỉ cần ném một cục đá xuống mặt hồ, là bọn chúng có thể nhìn thấy biết bao nhiêu vòng tròn đang nhịp nhàng lan rộng trên mặt nước. Chỉ cần chạm chân vào mặt đất, là chúng có thể cảm nhận được hơi thở mát lành đang lan dần vào cơ thể. So với những thứ máy móc câm lặng, ù lì hoặc phát ra toàn những âm thanh giả tạo và nhức nhối, thiên nhiên phả vào bọn trẻ hơi thở mát lành của sự sống và đánh thức giác quan của chúng.

Những chuyến đi lên rừng, xuống biển, về nông thôn luôn là hành trình học tập tuyệt vời nhất đối với bọn trẻ con. Trong một lần leo lên núi Ba Vì, trong khi các bố mẹ mệt nhoài, thở hổn hển thì bọn trẻ con leo thoăn thoắt trên những bậc thang, thỉnh thoảng lại reo lên khi phát hiện ra một con côn trùng đang loay hoay chạy trốn. Lần đi chơi ở Ao Vua, bọn trẻ con sung sướng vô cùng khi lần đầu tiên được cảm nhận nguồn năng lượng vô tận chảy trong thác nước. Ban đầu chúng còn e ngại, nhưng rồi cả ba thằng đều ướt như chuột lột vì nghịch ngợm đủ trò với dòng thác. Chúng ném những chiếc lá vào dòng thác, say sưa nhìn cái lá mỏng manh bị cuốn tuột đi. Chúng chặn tay lên dòng nước và thích thú khi thấy nước bắn ra tung tóe. Mỗi lần về nông thôn, ba thằng lại được bố dẫn vào làng nghịch cát, bắt châu chấu (với điều kiện không được làm các bạn ấy bị đau), chơi với bọn vịt gà ngan ngỗng trâu bò. Hôm nay, các bạn ấy khoe: Bọn con đang đi ngoài đường thì gặp một con ngan, con này là con ngan đặc biệt, bọn con nghĩ nó là thủ lĩnh, nó đi một mình, không đi chung đường với các con khác, vừa đi vừa kêu ầm ĩ. Những câu chuyện kiểu như vậy cứ râm ran suốt trên đường về.

Trong lần đi tới Thái Lan, chúng tôi đã từ bỏ Bangkok để đến với Huahin, Khaoyai, Ayuthaya. Bọn trẻ con có cả buổi chiều để say sưa ngắm nhìn cuộc sống huyên náo của bầy khỉ ở đồi Khao Tikiab, nơi góc này, một gia đình nhà khỉ đang lặng lẽ ngắm nhìn mặt biển bao la, khỉ mẹ ôm lấy khỉ con một cách âu yếm, góc kia cả lũ khỉ đang tranh giành từng bắp ngô, chỗ nọ là con khỉ to lớn, chắc là đầu đàn, đang bình tĩnh tiến tới góc nhiều thức ăn nhất, khi nó tiến tới, bọn khỉ nheo nhóc hom hem chạy dạt hết đi nơi khác. Ở tít trong góc khuất của khoảng sân rộng là những con khỉ gầy gò, tiều tụy, ngồi buồn bã âu sầu nhìn tất cả bọn khỉ khỏe mạnh đang chí chóe tranh giành. Xã hội loài khỉ cũng có băng đảng, giai cấp, phe nhóm, gia đình, có yêu thương và tranh đoạt chẳng khác gì thế giới loài người.

Chuyến đi vào rừng quốc gia Khaoyai cho bọn trẻ con cảm nhận được sự đa dạng của rừng. Bên dưới những gốc cây cổ thụ đồ sộ là cả một thế giới sự sống đang đan bện vào nhau: những cây dây leo chằng chịt, đám dương xỉ xanh mướt dưới mặt đất, những tổ ong lủng lẳng, đàn kiến ngược xuôi, những con nhện đỏ đu mình trên sợi tơ mảnh. Ở một thân cây cổ thụ bị sét đánh chết, bao nhiêu sự sống khác đã tràn lên thay thế. Nơi bãi cỏ ngoài bìa rừng, bọn hươu nai đủng đỉnh đi lại. Một chú bé đen nhẻm vừa uống cô ca, vừa dậm chân dọa bọn khỉ, bọn khỉ xông tới định cướp lon cô ca trên tay đứa bé, thế là thằng bé sợ quá khóc ầm lên chạy tọt vào nhà. Suốt hành trình đi sâu vào cánh rừng Khaoyai bạt ngàn dài mấy chục kilomet, bọn trẻ con đã học được nhiều hơn rất nhiều so với những thứ trong sách vở.

Ở Ayuthaya, chúng được chứng kiến một điều thật kì diệu, một thân cây cao lớn đã mọc lên trên nền di tích đổ nát hoang tàn, rễ cây ôm lấy khuôn mặt của bức tượng Phật bị phá hỏng như thể một sự chở che, nâng đỡ. Sự sống xanh tươi của thiên nhiên đã xóa đi những nét u buồn của những di tích bị phá hủy bởi bàn tay con người.

Mà cũng chẳng phải đi đâu thật xa, chỉ cần bước chân ra ngoài ban công, là một thế giới của sự sống nhỏ bé đã mở ra trước mắt, em hoa giấy mỗi hôm lại mang một dáng vẻ khác nhau, các em bạc hà, húng chanh, dây nhện, mười giờ cứ sảnh ra một chút là ngỏng cổ hết ra ngoài hứng nắng mặt trời, một bạn ong phân vân lượn đi lượn lại không biết đậu vào đâu, mấy em ốc sên bé tí chén sạch những cây đậu nhỏ. Thỉnh thoảng, ra ngoài ban công phơi quần áo, các anh lại phát hiện ra một điều gì đó mới mẻ trong cái thế giới sự sống ngoài ban công.

Những ngày chủ nhật trốn khỏi thành phố thực ra chẳng tốn kém nhiều tiền và cũng không mất thời gian chuẩn bị. Trong cốp xe của bố lúc nào cũng có sẵn một bộ lều, đủ sức chứa cả hai gia đình, có sẵn tấm trải, dép lê. Trong nhà kho của mẹ lúc nào cũng có sẵn một bộ đồ nghề chuyên dùng để đi dã ngoại, chỉ cần trời đẹp, rảnh rỗi là có thể sẵn sàng lên đường sau nửa tiếng. Thậm chí thực đơn đi dã ngoại cũng đã có công thức sẵn, đảm bảo không cần nghĩ ngợi gì cả. Vui nhất là có hai mẹ con nhà bạn Quang Minh, sẵn sàng đi bất cứ nơi đâu, bất cứ lúc nào, hai gia đình cứ hễ gặp nhau là vui như Tết. Rời khỏi thế giới của công nghệ, của tiếng ồn, của bốn bức tường, con sẽ học được biết bao nhiêu bài học từ thiên nhiên và thu hoạch được cả một kho truyện để kể trên đường về.

Tôi luôn muốn các con có thể cảm nhận được vẻ đẹp đó của sự sống, luôn muốn chúng hiểu rằng so với cái thế giới kì diệu của tự nhiên thì con người chúng ta thật nhỏ bé, tầm thường. Chúng ta chẳng phải là chủ nhân của trái đất như chúng ta ngộ nhận một cách ngạo mạn, chúng ta cũng chẳng văn minh hơn một cái cây, chẳng nhanh nhẹn hơn một con sóc nhỏ. Mọi sự sống của con người đều phải nương tựa vào những sự sống khác của tự nhiên.

Không biết chúng có hiểu được âm mưu của mẹ hay không.
Hi vọng rằng một ngày nào đó, hạt giống của lòng yêu thương, sự khiêm nhường và trân trọng sự sống sẽ lớn lên, để các con không bao giờ là những kẻ chặt cây, phá rừng, tận diệt muông thú, vét sạch tài nguyên, để chúng biết chung sống hòa bình không chỉ với con người, mà với tất cả muôn loài trên trái đất.

Dưới đây là một số kinh nghiệm mà tôi thường xuyên áp dụng trong cuộc sống hàng ngày:
1. Ngay từ khi con biết nói, hãy gọi tên các đồ vật, con vật, cây cối trong nhà bằng cách xưng hô thân thiện và dễ thương: em cún, bạn dã yến thảo...
2. Đọc cho con nghe những câu chuyện ngộ nghĩnh, đáng yêu về thế giới loài vật, cây cối.
3. Mua cho con những cuốn sách khoa học về thế giới động vật, thực vật để con tự tìm hiểu về thế giới sự sống.
4. Cùng con xem các kênh truyền hình như Thế giới động vật, các phim hoạt hình và trao đổi với con về những hình ảnh trong phim
5. Dành thời gian cho con ra ngoài công viên, vườn hoa, về nông thôn, lên rừng, xuống biển để con làm quen với tự nhiên, học cách quan sát và thích ứng với các môi trường sống khác nhau.
6. Cùng con trồng cây hoặc nuôi một con vật nhỏ trong nhà.
7. Nhắc nhở nếu con có hành vi làm tổn hại đến các sinh vật khác bằng cách nói: con làm như vậy em ấy sẽ đau đấy, nếu con là bạn châu chấu, con sẽ cảm thấy thế nào...
8. Quan sát, giúp đỡ và cứu hộ những sinh vật đi lạc vào nhà như một bạn ong đi tìm tổ, một bạn châu chấu chẳng may lạc đàn...
9. Dạy con cách quan sát, cảm nhận vẻ đẹp của sự sống và giải thích cho con về những qui luật của sự sống như sự đa dạng sinh học, sự thích nghi, chuỗi thức ăn... trong những lần dã ngoại.

Theo FB Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Minh