Tổng hợp những sai lầm trẻ hay mắc phải khi học toán tiểu học

Mắc phải những sai lầm khi làm toán tiểu học là điều khó tránh khỏi trong quá trình học tập của học sinh. Trong bài viết này, Giáo dục Con Tự Học sẽ chia sẻ các lỗi phổ biến mà học sinh tiểu học thường mắc phải trong môn Toán (gồm phần số học và hình học), từ đó đưa ra giải pháp cụ thể để khắc phục từng loại sai lầm.

1. Những sai lầm khi học Toán phần số học ở tiểu học

Trong chương trình Toán tiểu học, phần số học bao gồm các phép tính cộng, trừ, nhân, chia và các bài toán liên quan đến số. Tuy nhiên, nhiều học sinh tiểu học thường xuyên mắc lỗi sai khi thực hiện các phép tính cơ bản, dẫn đến kết quả không chính xác và ảnh hưởng đến việc giải các bài toán phức tạp hơn.

Dưới đây là những sai lầm phổ biến khi học số học mà học sinh tiểu học thường gặp và cách khắc phục hiệu quả.

1.1. Sai lầm khi thực hiện phép tính

Ví dụ về lỗi sai:

• Cộng không nhớ: 28 + 15 = 33 (thay vì 43, do quên cộng nhớ 1).
• Trừ nhầm vị trí: 52 – 17 = 45 (học sinh lấy 7 trừ 2 thay vì 2 trừ 7, không mượn).
• Nhớ nhầm bảng cửu chương: 6 × 7 = 42 nhưng học sinh viết đáp án là 48.
• Thực hiện phép tính chia sai: 56 ÷ 7 = 9 (vì học sinh nhầm 7 × 9 = 56 thay vì 7 × 8 = 56).

Nguyên nhân:

• Học sinh chưa nắm chắc bản chất của phép tính, chủ yếu dựa vào học vẹt.
• Kỹ năng tính nhẩm yếu, đặc biệt là khi xử lý số lớn hoặc phải thực hiện nhiều bước.
• Lúng túng khi phải “nhớ” hay “mượn” trong các phép tính nhiều chữ số.
• Thói quen thiếu kiểm tra lại kết quả sau khi làm xong.

Giải pháp khắc phục:

• Dạy học sinh tư duy theo từng bước nhỏ, ví dụ tách số để tính: Ví dụ: 28 + 15 = (28 + 2) + 13 = 30 + 13 = 43.
• Khuyến khích học sinh tự đặt câu hỏi kiểm tra kết quả, ví dụ sau khi trừ xong có thể cộng ngược lại để kiểm tra.
• Thường xuyên cho làm bài tập luyện tính nhẩm và kiểm tra chéo.
• Sử dụng hình ảnh, que tính, sơ đồ cho học sinh yếu để giúp các em hình dung cụ thể hơn.

1.2. Sai lầm khi tìm số dư trong phép chia

Ví dụ về lỗi sai:

• 17 ÷ 5 = 3 dư 2 nhưng học sinh viết là 2 dư 3 (nhầm giữa thương và số dư)
• Nhầm lẫn giữa chia hết và chia có dư.

Nguyên nhân:

• Học sinh chưa hiểu rõ khái niệm số dư, chỉ làm theo máy móc.
• Nhầm lẫn giữa kết quả phép chia (thương) và phép nhân kiểm tra ngược lại.
• Thiếu kinh nghiệm trong liên hệ giữa chia và nhân.

Giải pháp khắc phục:

• Dạy học sinh hiểu bản chất: Ví dụ: 17 ÷ 5 nghĩa là tìm xem có bao nhiêu nhóm 5 trong 17 → có 3 nhóm 5 là 15, còn dư 2.
• Cho học sinh kiểm tra ngược lại bằng phép nhân: thương × số chia + số dư = số bị chia.
• Sử dụng tình huống thực tế để minh họa: “17 cái kẹo chia cho 5 bạn, mỗi bạn mấy cái? Còn thừa mấy cái?”
• Tăng cường bài tập chia có dư theo dạng hình ảnh, đồ vật, chia nhóm cụ thể.

1.3. Sai lầm khi tìm thành phần chưa biết trong phép tính

Trong chương trình Toán tiểu học, dạng bài “tìm x” hay “tìm thành phần chưa biết” là một dạng toán quen thuộc, thường gây nhầm lẫn cho học sinh nếu chưa hiểu rõ mối quan hệ giữa các phép tính.

Ví dụ về lỗi sai:

• Với phép cộng: x + 15 = 28 → học sinh viết x = 43 (cộng thay vì trừ).
• Với phép trừ: x – 12 = 30 → học sinh viết x = 18 (lấy 30 – 12).
• Với phép nhân: x × 4 = 24 → học sinh viết x = 96 (nhân ngược lại).
• Với phép chia: x : 3 = 6 → học sinh viết x = 2 (chia tiếp thay vì nhân).

Nguyên nhân:

• Học sinh chưa hiểu bản chất mối quan hệ giữa các phép tính.
• Lẫn lộn chiều suy luận, ví dụ cộng với trừ, nhân với chia.
• Không có thói quen kiểm tra lại đáp án bằng cách thế ngược vào phép tính ban đầu.

Giải pháp khắc phục:

• Dạy học sinh tư duy ngược lại: phép cộng thì tìm số hạng bằng cách trừ, phép nhân thì tìm thừa số bằng cách chia.
• Hướng dẫn học sinh đặt câu hỏi: “Muốn tìm x thì phải làm gì với số còn lại?”
• Cho luyện tập theo dạng: “Kiểm tra lại kết quả bằng cách thay vào biểu thức ban đầu”.
• Sử dụng mô hình hình ảnh, sơ đồ đoạn thẳng để biểu diễn mối quan hệ giữa các thành phần.

1.4. Sai lầm khi giải toán về phân số

Phân số là nội dung mới và khó với học sinh tiểu học vì liên quan đến nhiều khái niệm như tử số, mẫu số, rút gọn, quy đồng, cộng/trừ phân số... Việc không hiểu đúng bản chất sẽ khiến học sinh tiểu học mắc phải nhiều lỗi sai cơ bản.

Ví dụ về lỗi sai:

• Cộng hai phân số khác mẫu nhưng không quy đồng: 1/3 + 1/4 = 2/7.
• Cộng tử và mẫu luôn: 2/5 + 3/7 = 5/12.
• So sánh phân số không dựa trên quy đồng: so sánh 3/4 và 4/5 bằng cách so 3 và 4.
• Rút gọn phân số sai: 6/8 → rút gọn thành 2/6 (chia sai số).
• Nhầm lẫn giữa phần và toàn phần: 2/3 cái bánh không hiểu là 2 phần trong 3 phần bằng nhau.

Nguyên nhân:

• Chưa nắm rõ khái niệm phân số là “một phần của đơn vị chia đều”.
• Học vẹt quy tắc mà không hiểu “tại sao phải quy đồng”, “tại sao không cộng tử với tử, mẫu với mẫu”.
• Thiếu kỹ năng rút gọn, quy đồng và chuyển đổi linh hoạt giữa phân số và số tự nhiên.
• Không có cơ sở hình dung trực quan về phân số trong đời sống.

Giải pháp khắc phục:

• Dùng hình ảnh trực quan: chia bánh, chia đoạn thẳng thành phần bằng nhau để dạy khái niệm phân số.
• Dạy quy tắc cộng/trừ phân số có cùng mẫu trước, sau đó mới sang phân số khác mẫu.
• Hướng dẫn học sinh cách quy đồng và kiểm tra lại kết quả sau khi làm bài.
• Thường xuyên lồng ghép bài toán thực tế (chia bánh, rót nước, đo chiều dài…) để tăng khả năng hiểu và vận dụng.

Nhằm giúp trẻ hạn chế những sai lầm phổ biến khi học toán tiểu học, Giáo dục Con Tự Học gợi ý phụ huynh nên cho trẻ học toán trên ứng dụng Matific – nền tảng học toán tương tác được thiết kế dành riêng cho học sinh tiểu học. 

Matific là chương trình học Toán dành cho trẻ lứa tuổi từ 4 đến 12, gồm hàng ngàn hoạt động tương tác, được giáo viên, phụ huynh và học sinh đặc biệt đánh giá cao vì khả năng giúp trẻ thay thế nỗi sợ Toán bằng niềm yêu thích, say mê.

Hàng ngàn hoạt động tương tác trên Matific tạo môi trường học tập hấp dẫn cho trẻ

Matific hiện đang được sử dụng tại hơn 120 quốc gia, nhận được yêu thích của hơn 50 triệu người dùng là giáo viên, phụ huynh và học sinh. Chương trình hỗ trợ hơn 40 ngôn ngữ, trong đó có cả tiếng Anh và tiếng Việt. Vì vậy, ngoài việc học Toán bằng tiếng Việt, phụ huynh cũng có thể lựa chọn tiếng Anh cho con khi học trên Matific để trẻ làm quen tiếng Anh từ sớm, tạo nền tảng tốt khi bước vào bậc tiểu học.

MUA DÙNG MATIFIC 01 NĂM

TÌM HIỂU THÊM VÀ HỌC THỬ MATIFIC

2. Những sai lầm khi học Toán phần hình học ở tiểu học

Bên cạnh số học, hình học cũng là một phần không thể thiếu trong chương trình Toán tiểu học. Tuy nhiên, do tính chất trực quan và yêu cầu tư duy không gian, học sinh tiểu học thường mắc nhiều lỗi sai trong phần này.

2.1. Sai lầm về khái niệm hình học

Việc ghi nhớ tên gọi và đặc điểm, khái niệm của các hình học cơ bản như hình vuông, hình chữ nhật, hình thoi, hình bình hành... là một trong những thử thách với học sinh tiểu học. Do đó, không ít em học sinh mắc phải lỗi sai khi nói về khái niệm hình học.

Ví dụ về lỗi sai:

• Gọi hình vuông là hình chữ nhật hoặc ngược lại.
• Nhầm lẫn giữa hình thoi và hình bình hành vì đều có bốn cạnh.
• Không phân biệt được góc vuông và góc không vuông khi quan sát.
• Tưởng rằng hình có 4 cạnh bằng nhau là hình vuông, kể cả khi không có góc vuông.

Nguyên nhân:

• Học sinh học theo hình ảnh rập khuôn, không hiểu bản chất định nghĩa.
• Thiếu trải nghiệm trực tiếp với mô hình hình học (gấp giấy, cắt dán, đo góc...).
• Giáo viên giảng quá lý thuyết, ít gắn kết với đồ vật thực tế.

Giải pháp khắc phục:

• Sử dụng vật thể thực tế (quyển vở, bảng, gạch lát sàn, hộp quà...) để minh họa hình học.
• Khuyến khích học sinh so sánh các hình để nhận ra điểm giống – khác.
• Dùng dụng cụ học tập như eke, thước kẻ, thước đo góc để kiểm tra đặc điểm hình.
• Tổ chức hoạt động “săn hình học” trong lớp hoặc ở nhà – tìm hình học trong cuộc sống xung quanh.

2.2. Sai lầm khi vẽ hình

Vẽ hình là kỹ năng quan trọng giúp học sinh hiểu rõ và làm tốt các bài toán hình học. Tuy nhiên, nhiều học sinh tiểu học gặp khó khăn trong việc vẽ đúng kích thước, góc độ hoặc hình dáng.

Ví dụ về lỗi sai:

• Vẽ góc vuông không vuông, cạnh không thẳng, hoặc hình bị méo.
• Vẽ hình chữ nhật mà 4 cạnh không thẳng và không vuông góc.
• Vẽ hình tam giác nhưng không xác định rõ được các đỉnh và cạnh.
• Không biết cách sử dụng thước và eke khi vẽ.

Nguyên nhân:

• Thiếu kỹ năng thao tác với dụng cụ học tập.
• Không có hướng dẫn cụ thể từng bước vẽ hình.
• Vội vàng, không kiểm tra lại hình đã vẽ.
• Lười luyện tập hoặc chưa được thực hành đủ.

Giải pháp khắc phục:

• Hướng dẫn học sinh cách sử dụng đúng thước kẻ, eke, compa từ những bước cơ bản nhất.
• Chia bài tập vẽ hình thành các bước nhỏ, rõ ràng.
  Khuyến khích học sinh tự kiểm tra và so sánh hình vẽ với yêu cầu đề bài.
• Tổ chức các hoạt động “thi vẽ hình đẹp – đúng” để tạo hứng thú luyện tập.

2.3. Sai lầm khi làm bài toán có yếu tố hình học

Toán hình học không chỉ dừng lại ở nhận dạng hình mà còn bao gồm các bài tính toán. Những dạng bài tập này thường dễ gây nhầm lẫn với học sinh tiểu học nếu các em không nắm rõ công thức và cách áp dụng.

Ví dụ về lỗi sai:

• Nhầm công thức: chu vi = dài × rộng, hoặc diện tích = dài + rộng.
• Lẫn lộn giữa công thức chu vi và diện tích trong hình vuông, hình chữ nhật.
• Tính sai do không đổi đơn vị đo (cm sang m...).
• Chỉ áp dụng công thức máy móc, không hiểu bản chất của phép tính.

Nguyên nhân:

• Học sinh ghi nhớ công thức theo kiểu học thuộc, không hiểu ý nghĩa.
• Thiếu bài tập thực tế để hình dung rõ vai trò của chu vi, diện tích.
• Không luyện tập đủ dẫn đến sai sót khi làm bài.
• Chưa biết cách phân tích bài toán, tách yếu tố cần tìm trước khi làm.

Giải pháp khắc phục:

• Dạy học sinh hiểu bản chất của chu vi – diện tích qua các hoạt động đo đạc thực tế.
• Sử dụng sơ đồ, hình vẽ để minh họa cách tính và so sánh các công thức.
• Hướng dẫn học sinh đọc kỹ đề bài, gạch chân từ khóa để xác định yêu cầu.
• Lồng ghép bài toán thực tế (làm hàng rào, trải thảm, dán tường…) để tăng tính ứng dụng.

Qua bài viết này, Giáo dục Con Tự Học đã tổng hợp những sai lầm thường gặp khi làm toán của học sinh tiểu học. Mong rằng nội dung trên sẽ là tài liệu hữu ích giúp phụ huynh hiểu rõ hơn về quá trình học toán của học sinh tiểu học, từ đó có định hướng đồng hành cùng trẻ học tập hiệu quả.